“Sakla samanı, gelir zamanı” ne demek?

“Sakla samanı, gelir zamanı” ne demek?

SamanAtasözleri, kökü binlerce yıl öncesine dayanan, bir milletin kültürünü ve inancını yansıtan kısa ve özlü sözlerdir. Binlerce yıl, dilden dile, nesilden nesile aktarılmış olmaları sebebiyle olacak, gereksiz bir kelime, hatta bir ek bulundurmazlar. Yeri geldiğinde; bir paragrafta anlatılamayacak bir düşünceyi, tek başlarına anlatırlar.

Bazı atasözlerimizi daha sık duyar, daha sık kullanırız. Bundan mıdır bilinmez, anlamlarını kurcalamaz, nereden geldiğini araştırmayız. Aynen “Sakla samanı, gelir zamanı” atasözümüzde olduğu gibi.

Saman, bildiğiniz gibi hayvan yemi olarak da kullanılan kurutulmuş bitkilere verilen isimdir. Peki bu atasözümüzde niçin yer alıyor?

Evet, saman, hayvan yemi olarak kullanılır ve bu yönüyle bir kaç hazırcevap okuyucumuz hemen “Efenim eskiden saman çok lazımmış. O yüzden, saklayın da vakti gelince kullanın anlamında söylenmiş” diyebilirler. Sadece onlar değil, atasözlerini açıklayan pek çok kitap aynı mantıkla bu atasözümüze açıklık getirir.

Peki bunun neresi garip? Saman saklanamaz mı? Saklanabilir, fakat uzun süre saklanamaz. Çünkü bilenler bilir, samanın en temel özelliklerinden biri çabucak küflenmesidir. Bu yüzden uzun süreli depolanamaz.

Uzun süreli depolanamayacak bir şeyi, bol bol depolamamızı mı öğütlüyor yani bu atasözümüz? Çok hikmetli görülüp, bugüne kadar gelmesinin sebebi “Ne olursa olsun, sakla sen!” fikri mi yani?

Tabi ki hayır!

Eh o zaman bu atasözümüz, nereden geliyor?

Efendim, Osmanlıca’dan gelen bir kelimeyi kullanırken, dikkat etmemiz gereken en önemli şeylerden biri, inceltme veya uzatma anlamında kullanılan ^ işaretini içerip içermediğidir. Fakat bu önemli ayrıntıyı kolayca atlarız. Kâr yazıldığına rastlamışsınızdır, fakat hilal gibi bazı kelimelerimiz normalde inceltme işaretiyle (hilâl) yazılmazlar. Halbuki içerdikleri ses, tamamıyla inceltme işareti kullanılmasını gerektirir.

Peki bunu neden boşlarız? Çünkü -normal a ile- hilal kelimesinin özel bir anlamı yoktur. Bu yüzden hilal de yazsanız, hilâl de yazsanız, aynı şey anlaşılır.

Ama her kelime her zaman böyle kolayca anlaşılamaz. Eski Türkçe’de inceltme işaretiyle kullanılan bir kelimeyle, günümüzde karşılaşanlar, onu eskisine benzeyen yeni bir sözcükle karıştırıverirler. İşte “Sakla samanı gelir zamanı” atasözünde geçen saman sözcüğü de bu akibete uğramıştır.

Nasıl mı?

Osmanlıca’da kullanılan sâmân kelimesi sözlükte, “altın, mücevher, değerli eşya” şeklinde açıklanır.

Atasözümüzdeki saman da işte bu sâmândır ve meşhur atasözümüz “Sakla altınını, gelir zamanı” anlamına gelmektedir.

Zaten zaman kelimesindeki uzatmayı dikkate alırsak, bugün kullandığımız şekliyle saman ile zaman kelimeleri bir ses uyumu bile oluşturamazlar. Bu yüzden saman kelimesinin ikinci a’sını, kelimede olmamasına rağmen, ister istemez uzatırız.

Sahi bu atasözümüzde niçin saman kelimesinin geçtiği, hiç aklınıza gelmiş miydi?

İbrahim

Hekim. Yazar, beğenirse çevirir, kod yazarak eğlenir. 2002'den beri internette yazıyor.

Sevebilirsin...

18 Yanıt

  1. flightnumber_118 dedi ki:

    çok güzel yazı.tebrik ediyorum. yıllardır süregelen bir yanlış kullanımın önüne geçmiş oluyorsunuz. bu web camiası da gerekli gereksiz herşeyi kopyalayıp bangır bangır bağıracağına bunun gibi bilgilendirici yazıları yayarlarsa faydalı bir iş yapmış olurlar.

  2. akoo dedi ki:

    bence çookk uzun kısa ve net olması herzman daha iyidir…

  3. deniz dedi ki:

    BEKLENMEYEN İYİLİKLER

    Sakla samanı gelir zamanı atasözünde anlatılmak istenen herhangi bir eşyamızı veya yaptığımız iyiliklerin karşılıksız kalmayacağı mutlaka herhangi bir zaman o iyiliğin veya eşyanın bize yararı olacaktır. Bu atasözünde bu anlatılmak istenmiştir.

    Örneğin bir arkadaşımız bizden bir kalem veya silgi istediği zaman ona vermeliyiz. Çünkü ileride bir gün bizde kalemimizi evde unutabiliriz o arkadaşımız bize kendisinde olan fazla kalemi verebilir. Böylece yaptığımız iyilik karşılıksız kalmamış olur.

    Bundan sonra “ Sakla samanı gelir zamanı” adlı atasözüne uyalım. Çünkü yaptığımız iyilikler BEKLENMEDİĞİMİZ bir anda bize geri dönerler.

  4. isim yok dedi ki:

    çok güzelll

  5. sd dedi ki:

    süper

    süper

  6. batuhan dedi ki:

    gerçekten çok uzun az ve öz kompozisyon yazan bir site bilen varsa lütfen söylesin

  7. MUSTAFA dedi ki:

    ÇOOOOOOOOOK GÜZEL

  8. damla dedi ki:

    çok güzel çok beyendim bana bu çok lazım tek bana değil herkese lazım çok güzel atasözü

  9. bulum dedi ki:

    deniz arkadaşımıza katılıyorum

  10. ecemsu dedi ki:

    bencede çok güzel ben çok beğendim tamda ödevime çok lazımdı.

  11. damlasu dedi ki:

    deniz sağ olk projemde yardımcı oldun
    😀

  12. gülşen dedi ki:

    bence sakla samanı gelir zamanı bir şeyi saklarsak kesin bir gün onunla bir işimiz çıkar o yüzden bir kalem bulduk onu bir yere koyduk sonra bir gün bize o kalem lazım oldu onu alıp kullanabiliriz o yüzden her şeyi saklamalıyızz!bence bu atasözünün anlamı budurrr…..

  13. doğukan dedi ki:

    Bence çook güzel

  14. MEYRA dedi ki:

    bu bilgiyi vermeniz çok güzel ama sakla samanı gelir zamanın açıklamasını erseydiniz

  15. hüseyin dedi ki:

    çok güzel ama çok uzun

  16. esma dedi ki:

    uzun ama ödevde işime yaradı öğretmen 100 verdi