Kaç Farklı Kokuyu Algılayabiliriz?

Evet, az. Çünkü 1927‘de yayınlanan o yazı, bir bilim adamının sıradan bir teorisinden köken alan, sıradan bir hesaplamadan öte değildi. Yazıya göre, insanlar kokuları dört ayrı kategoride değerlendirebilme kabiliyetine sahipti: Hoş kokulu, asidik, kaprilik, yanmış. Çalışma, her kategoriyi dokuz üzerinden puanlayabildiğimizi savunuyordu. Bu “fikre” göre yapılan matematiksel hesaplama sonunda, 6,561 farklı kokuyu ayırt edebileceğimiz sonucuna varıldı. Daha sonraları bu sayı birazcık yukarıya yuvarlanarak, 10,000 olarak kabul gördü.

Hepsi buydu. Bu sayının doğruluğunu ispatlayabilecek hiç bir çalışma yoktu. Geçen yıllar içerisinde bu bilgi, kaynak kitaplarda, web sitelerinde ve “eğitimli” insanlarımızın ortak aklında, hak etmediği bir yer buldu.

Peki gerçek neydi?

Rockefeller Üniversitesinden Andreas Keller, bu sorunun cevabını bulmaya karar verdi. Gözümüz ve kulağımız bu kadar hassasken, koku alma duyumuzun bu kadar basit olamayacağını düşünmüştü. Önünde ciddi bir engel vardı: Görme ve duyma testlerini yapmak, koklama testlerine göre çok daha kolaydı. Dalga boyları ve frekanslar, bu alanlarda çalışma yapmayı kolaylaştırıyordu. Kokunun ise böyle bir ölçü birimi yoktu. Her şeyden önce, mesela “gül kokusu” dediğimiz şey, 275 farklı maddeden oluşan bir karışımdı.

Keller akıllıca bir yöntem buldu. Farklı kokuları çeşitli şekillerde karıştırarak deneklere koklattı ve kokuları ayırt etmelerini istedi. Sonuç? Deneklerin ortalama koku ayırt etme kapasiteleri 1,7 trilyondu (1,700,000,000,000).

İnanılmaz, değil mi?

Keller bir başka şeyi daha fark etti: Deneklerin ortalaması 1,7 trilyon koku olsa da, aralarında sadece 70 milyon koku ayırt edebilen de, katrilyonlarca kokuyu ayırt edebilen de vardı. Yani iş koklamaya geldiğinde, kişisel farklılıklar önemli bir rol üstleniyordu.

Aslında bu şaşırtıcı değil. Çünkü kokladığımız kokuları ayırt etmeye yarayan koku reseptörlerini yapan gen ailesi, genetik yapımızda çok büyük bir yer kaplıyor ve bunlar diğer genlere göre çok daha değişkenler. Bu bilgi, kişisel farklılıkları açıklamaya yetiyor.

Araştırmacı, yaptığı çalışmanın yetersizlikleri olduğunun farkında. “Aslında çok daha fazla koku çeşidi var ve biz onları deneyemedik” diyor. Çalışmasının ortalaması 1,7 trilyon olsa da, insanın koku kapasitesinin bunun da ötesinde olduğuna inanıyor.