@ İşaretinin Hikayesi

İtalyanların “Salyangoz”, Hollandalıların “Maymun Kuyruğu” olarak isimlendirdiği @ simgesi, mail adreslerindeki ve son yıllarda Twitter’daki kullanımıyla internet dünyasının vazgeçilmezi haline gelmiş durumda. Hatta bu simge, Modern Sanatlar Müzesi’nin kalıcı koleksiyonunda da yerini aldı, hem de şu açıklamayla: “@ işaretinin modern kullanımı, zamanımızın sanatlarında saklı olan zerafeti, tasarrufu, entellektüel şeffaflığı ve ilerideki muhtemel yönelimlerle ilgili duyguları göstermesi açısından iyi bir örnektir.”

@ sembolünün ilk olarak nasıl ortaya çıktığı hala bilinmezliğini koruyor. Fransızca’da “-de, -da” (at) anlamına gelen “à” ifadesinden geliyor olabileceğini söyleyenler var. Dönemin yazarlarının, kolaylık olması açısından a harfinin üzerindeki çizgiyi, a’nın kuyruğundan sağa ve sonra yukarıya uzanan bir çizgi şeklinde çizdikleri ve buradan günümüzde kullanılan @ işaretine ulaşıldığı iddia ediliyor. Yahut “her biri” anlamına gelen “each at” ifadesinin kısaltması olarak kullanılmış olabilir. 1536 yılında Francesco Lapi isimli bir tüccarın yazdığı bir mektupta ürün sayılarını göstermek için @ işaretini kullanması, işaretin bilinen ilk kullanımı.

İlerleyen yıllarda sembol, ticaret alanında ciddi bir kullanım alanı buluyor. Tüccarlar uzun süre “12 widgets @ $1″ örneğindeki gibi işareti “her biri” anlamında kullanıyorlar: “12 parça, her biri 1$’dan”. “12 parça, hepsi 1$” ile, “12 parça, her biri 1$’dan” arasındaki fark, @ işaretinin o dönemdeki önemini gözler önüne seriyor.

Ancak makine çağının @ işaretine hak ettiği önemi vermediği bilinen bir gerçek. 1800lerin ortasında kullanılmaya başlayan ilk daktilolarda, @ işareti yer almıyor. Bilgisayar programlamasının erken dönemi sayılabilecek ilk delikli kart kataloglama sistemlerinde de (ABD’de ilk olarak 1890 nüfus sayımında kullanıldı) @ işaretine yer verilmiyor.

Sembolün günümüz dünyasında yer bulması 1971 yılını buluyor. Ray Tomlinson isimli bir bilgisayarcı can sıkıcı bir problemle yüzleşiyor: Bir bilgisayar progamcısının diğerleriyle bağlantı kurması nasıl sağlanabilir? O dönemde her programcı bir telefon bağlantısı ve teletayp makinesi (Dahili yazıcısı olan bir çeşit klavye) ile bir anabilgisayara bağlanıyor. Ancak bu anabilgisayarlar birbirleri ile bağlantılı değiller ve ABD hükumeti bu problemi çözmek istiyor. Bugün bildiğimiz internetin atası sayılan Arpanet’in gelişimine yardımcı olması için BBN Technologies firmasıyla anlaşma sağlıyor, ki Tomlinson işte bu şirket için çalışıyor.

Tomlinson’un sıkıntısı şu: Bir kişinin hazırladığı bir mesaj, Arpanet’e bağlı diğer bir bilgisayara nasıl gönderilebilir? Gönderme sırasında, kişinin adının ve bağlı bulunduğu bilgisayarın bilgilerinin adres bölümünde yer alması gerektiğini düşünüyor. Bu adres bilgisinde kişinin adı ile bilgisayarın adını birbirinden ayırt etmek için, daha önce programlama ve işletim sistemlerinde kullanılmayan bir işarete ihtiyaç duyduğunu fark ediyor.

Bunu düşünürken gözleri Model 33 teletaypının P’sinin üzerinde yer alan @ işaretine kilitleniyor. Aradığı işaret bu olabilir mi? Fazlasıyla mantıklı geliyor.

“Fazla kullanılmayan bir işaret arıyordum. Ünlem, virgül vs. Fazla seçeneğim yoktu” diyor gazeteciler o günleri sorduğunda. “Eşittir işareti de kullanabilirdim pekala, ama pek anlamlı olmazdı.” diye ekliyor. Bu şekilde @ işaretini seçiyor ve bu yeni mesaj adresleme sistemiyle kendine bir e-mail gönderiyor. Odasındaki bir teletayptan çıkan mesaj, Arpanet aracılığıyla odasındaki diğer bir teletaypa ulaşıyor.

Gönderilen ilk e-mailde QWERTYUIOP yazdığı adeta bir efsane halini almış durumda. Ancak hala BBN’de çalışmayı sürdüren Tomlinson, ilk e-mailinde ne yazdığını enteresandır ki hatırlamıyor. Belki de iletişim kuramcısı Marshall McLuhan’ın söylediği gibi “Ortam, mesajın kendisi”.

Bu mesajla, çağlar öncesinden gelen ve bir dönem unutulmaya yüz tutmuş @ işareti, insanların iletişim kurma yollarını simgeleyen bir mihenk taşına dönüşüyor.