Renk Körlüğü

Renk körlüğünün ne demek olduğunu az çok biliyoruz. Peki alt tiplerini, nasıl test edildiğini ve bazı durumlarda nasıl avantaj haline gelebildiğini biliyor musunuz?

“Renk körlüğü”, çoğumuzun bildiği gibi, normal insanlar tarafından ayırt edilebilen bazı renklerin, ayırt edilememesiyle ortaya çıkan bir görme kusurudur. Genellikle genetik temelli olmasına rağmen, kimyasallara maruz kalma, yahut göz-sinir-beyin hasarlarına maruz kalma sonucunda da ortaya çıkabilir.

Görme reseptörleri iki grupta incelenirler: Çubuk şeklinde olan “Basil” ismindeki reseptörlerimiz karanlıkta aktive olurlarken, koniye benzeyen reseptörlerimiz aydınlıkta aktive olurlar ve renkli görmeyi sağlarlar. İşte karanlıkta renkleri seçemememizin sebebi, koni reseptörlerimizin aktive olmamasıdır.

Koni reseptörleri 3 gruba ayrılır ve 3 temel rengi algılarlar: Kırmızı, Mavi ve Yeşil. Her reseptörün etkilendiği ışık dalga boyu aralığı geniş olduğu için, genellikle gözümüze gelen ışık dalgaları, birden fazla koni reseptörünü uyarırlar. İşte bu üç rengin karışımıyla, farklı farklı renkleri tanımamız mümkün olur.

Renk Körlüğü nasıl oluşur?

Konilerin alt tiplerin biri veya daha çoğu işlev görmezse, “Renk Körlüğü” dediğimiz durum ortaya çıkacak ve bazı renkler renk körü kişi tarafından algılanamayacaktır. Gözde renge duyarlı konilerin tek bir grubu eksik olduğunda, kişi bazı renkleri diğerlerinden ayırt edemez. Örneğin kırmızının yeşilden ayırt edilemediği renk körlüğüne “Kırmızı-yeşil renk körlüğü” ismi verilir. Kırmızı renge duyarlı konileri olmayan kişiye, “Protanop” (kırmızı renk körü) adı verilir. Yeşil konileri eksik olan renk körü kişiler de “Döteranop” olarak adlandırılırlar.

Yeşil- Kırmızı renk körlüğü neredeyse tamamen erkeklerde ortaya çıkar. Fakat kadınlar tarafından genetik olarak taşınır. Renk körlüğü kadınlarda neredeyse hiçbir zaman görülmez. Çünkü kadınlarda bulunan 2 X kromozomundan en az biri hemen hemen her zaman her bir koni tipi için normal bir gen taşıyacaktır. Ancak erkek yalnız bir X kromozomuna sahiptir, bu yüzden eksik bir gen renk körlüğüne yol açar.

Bir erkekteki X kromozomu hiç bir zaman babadan gelmediği, her zaman anneden geldiği için, renk körlüğü anneden oğula geçer. Bu durumda anneye “renk körlüğü taşıyıcısı” denir ki, kadınların yaklaşık %8’i bu gruptadır.

Mavi zayıflığı: Bazen mavi konilerin genetik olarak az bulunması söz konusu olabilir. Bu duruma mavi zayıflığı denir. Mavi koniler nadiren tamamen eksik olurlar.

Avantajı

Başlığı görünce, “Hastalığın avantajı mı olur?” demiş olabilirsiniz. Gerçekten de renk körlüğü, çoğunlukla bir yetersizlik olarak görülür. Fakat bazı durumlarda avantaj haline gelebilmektedir. Bazı çalışmalar, renk körlerinin daha iyi kamufle olabildiklerini göstermiştir. Monokromatik gören insanların karanlıkta ilk 5.5 dakikalık karanlığa adaptasyon aşamasında daha avantajlı oldukları anlaşılmıştır.

Nasıl anlaşılır?

Yukarıdaki Ishihara kartını normal bir insan “74” olarak okur. Oysa kırmızı-yeşil renk körü kişi bu kartta “21” sayısını görecektir.

Renk körlüğü muayenesi, sağlık ocaklarında ve göz kliniklerinde kolayca yapılabilir. Renk körlüğünden şüphe ediyorsanız, muayene öncesinde internette küçük bir aramayla bazı testlere ulaşabilirsiniz.

Renk körlüğünün anlaşılabilmesi için değişik testler oluşturulmuştur. Bunlardan en sık kullanılanı Ishıhara Testi‘dir. Bu test, farklı renklerde irili ufaklı noktalardan oluşmuş yuvarlaktan oluşur. Her yuvarlakta, renk körü olmayanların okuyabilecekleri bir sayı ile, renk körü olanların okuyabilecekleri bir sayı yer alır. Muayene edilen kişinin yuvarlaklarla ilgili sorulan sorulara verdiği cevaplara göre tanı konur.

Bunun dışında iplik testi gibi testler de kullanılmaktadır.

Renk Körlüğü ve İnternet

Renk Körlüğü, elbette bilgisayar ve internet kullanımında da bazı sıkıntılara yol açabilecektir. Bu gibi durumlarda renk körlüğü bulunanların işlerini kolaylaştırabilmek için değişik programlar hazırlanmış. Örneğin Windows’ta çalışan bir program olan WhatColor, seçtiğiniz renklerin hangi renk olduklarını yazıyla gösteriyor (İngilizce). Firefox’un Color Zilla eklentisi de, pek çok özelliğinin yanında, buna benzer özelliği pek güçlü olmasa da kullanılabilir.

Eğer web tasarımıyla uğraşıyorsanız ve sayfalarınızda renk körlerine de uygun bir renklendirme kullanmak istiyorsanız, şu adreste yer alan simülatörle, makinenizden seçeceğiniz bir resmin yukarıda açıkladığımız renk körlüğü tiplerinde nasıl görüneceğini anlayabilirsiniz.

Ne demişler: “Ayrıntılar önemlidir”.

Kaynaklar:
Textbook of Medical Physiology, Guyton AC.
Wikipedia.org (Color Blindness)