Filenin dönüşü

Çocukluğumuzda, bugün “poşet” tabir ettiğimiz plastik torbalar yoktu. Çarşıya, pazara “file” ile çıkılırdı. Hatta bir de “zembil” vardı. Hasırdan örülmüş saplı torba. İçine konanlar filedeki gibi dışarıdan görünmediği için zembil belki daha iyiydi ama fileyi taşımak -meselâ boşken dertop edip koyun cebinize, çantanıza- daha kolay olurdu ve şehirlerde tercih fileden yanaydı.

Plastik torbaların hayatımıza girişini memnuniyetle karşıladık. Kolay, temiz, hafif, kullan kullan at…. Zamanla plastik torbasız bir hayat düşünemez olduk.

Sadece ABD’de bir yılda kullanılan plastik torbaları -ki 30 ilâ 100 milyar adet- uç uca eklesek gezegenimizin etrafını 31 kere dönermiş ve bunların imali için -petrolün yan ürünü- 12 milyon varilden fazla petrol gerekiyormuş. Çin deseniz, günde 3 milyar adet kullanıyormuş! Petrol sarfiyatı bir yana plastiğin ayrışıp çözülmesi, çürümesi binlerce yıl alıyor; denizlerde, ırmaklarda, toprakta ufalana ufalana öylece kalıyor, deniz canlılarının ölümüne sebep oluyor, hayvanların midesine giriyor, oradan kanserojen etkileriyle yine bizi buluyor.

Şimdi gelişmiş ülkeler insanlığın başına belâ kesilen bu plastik torbalardan kurtulmanın yolunu arıyor. Amerika’da son yıllarda bazı marketlerde kasaya hem plastik hem kâğıt torbalar kondu. Kasiyer müşteriye soruyor: “Kâğıt mı, plastik mi?” Hangisini arzu ederseniz aldığınız eşyalar ona dolduruluyor. Kâğıt torba, kalın kâğıttan imal edilmiş, saplı, iri bir kese kâğıdı gibi. Artık çok kişi kâğıdı tercih ediyor. Amma velâkin, kâğıt her ne kadar geri dönüşümü mümkün bir madde de olsa onun imali için plastikten dört kat fazla enerji gerekiyormuş, bu da daha fazla hava ve su kirliliği demek imiş. Kısacası ilk bakışta çevre dostu gibi görünse de kâğıt torbalar da gezegenimizin istikbalini kurtarmaya yetmeyecek.

Ve çare olarak file geri geliyor! Şimdi marketlerde çok ucuz fiyata bez, örme yahut kalın plastikten çantavârî torbalar satılıyor. Onlardan bir ya da birkaç tane alıp markete giderken yanınızda götürüp aldıklarınızı onlara doldurtacaksınız, her defasında aynı torbayı kullanacaksınız. Kullan kullan at devri bitiyor. Bu çeşit torbalar plastik bile olsa tekrar tekrar kullanılacağı için çevreye zararı çok daha az olacak. Bazı marketler evden getirdiği torbasını kullananlara iskonto yapıyor. (İşte bu iyi fikir!) Halkı böylece alıştırmaya çalışıyorlar. Kesin yasak getiren yerler de var. San Fransisco geçen sene plastik torbaları tamemen yasaklayan ilk şehir oldu. San Fransisco’da yasaktan bu yana her ay 5 milyon daha az plastik torba kullanılır olmuş. Yasak Amerika’da da, dünyada da yayılıyor. Meselâ, Çin’de marketlerde haziran ayından itibaren bedava plastik torba kalkıyor, isteyen müşteri parayla alacakmış bundan böyle.

Bu plastik torba işi de sigaraya mı benziyor ne? Önce hayatımıza keyifle, memnuniyetle, iştahla soktuk. Renk renk, çeşit çeşit, boy boy… Sonra zararını anladık, şimdi nasıl kurtulacağımızı düşünüyoruz.

Ayşe Göktürk Tunceroğlu – Türkiye