5 Adımda Doğru Tipografi : Bölüm 5

5 Adımda Doğru Tipografi’nin 5. ve son bölümünde, yazıda ağırlık (weight) kavramını işleyeceğiz. Buyrun başlayalım.

Biraz tarih

Yaklaşık 1200 yıldır Latin alfabesinde, büyük harf, küçük harf ve bu ikisi arasındaki ilişki biliniyor. 900lü yıllarda bile isteyen yazıyı tamamen büyük harfle, isteyen tamamen küçük harfle yazıyor; hakiki alfabelerde büyük küçük farkı yokken, dil bilimciler nerede büyük harf, nerede küçük harf yazılacağını tartışıyor. Hasılı atı alan Üsküdar’ı çok önceleri geçiyor; Batılı tartışırken, Doğulu şiirler düzüyor, edebiyatın kralını yapıyor.

Yazılarda italik (eğik) harfler kullanmak da o devirlerde ortaya çıkıyor. Yazının bir bölümüne dikkat çekmek isteyenler ne yapsın? bold’a basınca kalın yazacak makineleri olmayınca iş başa düşüyor, farklı yazı tipleriyle okuyucunun dikkati çekilmeye çalışılıyor. Kağıtlar pürüzlü, kamışlar deseniz mürekkep akıtıyor, harflerin ayarı birbirini tutmuyor. Cam gibi kağıtlar da var elbet ama, tüccarlar işlerini biliyor, Doğudan ithal kağıtların tanesine servet istiyor. Hasılı Batıda yazacak adamın sıkıntısı çok oluyor, çoğu rahat etmenin yolunu yazmamakta buluyor.

İşte durum bu vaziyetteyken, birden eğik yazmak moda oluyor. Kimin mahsülü olduğu bilinmiyor ama, adet çabuk tutuyor, şairler kağıdı düz tutmayı unutuyorlar. Kalın yazı mı dediniz? Onun ortaya çıkması için bir 11 asır daha gerekiyor.

Kalın harfler, 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkıyor ve tarih sahnesine atıldıkları andan itibaren de dikkat çekmek için kullanılıyorlar. Bugün, yazının önemli kısımları kalın harflerle, parantez içi gibi yazıda ek bilgi içeren bölümleri eğik harflerle yazdığımızı görüp, eskiden de böyleydi zannedenler yanılıyorlar.

Web’de Ağırlık

Weight, bildiğiniz üzere ağırlık demek. Web dilinde ağırlık; bold, bolder, lighter, normal değerleriyle kullanılabileceği gibi, 100 ile 900 arasında sayısal bir değerle de kullanılabilir. İsterseniz, bazı örneklerle ağırlık kavramını yakından tanıyalım:

Bu yazının ağırlığı bold.

Bold, adı üstünde kalın yazmamızı sağlıyor.

Bu yazının ağırlığı 100.

Stili 100 olarak verirsek, yazımızın ince olduğunu görürüz.

Bu yazının ağırlığı 900.

900 tepe değeri olduğu için, bold olarak görünüyor.

Bu yazının ağırlığı lighter.

Bu yazının ağırlığı bolder.

Yukarıdaki bolder ve lighter örnekleri, diğerlerine çok benziyor ve bu kadar keskin çizgileri yok. Peki nedir bolder ve lighter?

Bolder ve lighter değerleri, adları üstünde daha kalın ve daha ince yazmaya yarayan ifadelerdir. Neye göre daha ince, neye göre daha kalın? sorusu aklınıza takılmış olmalı. Daha önce belirlediğiniz yazı tipi değerine göre tabii ki! Yani bu ifadeler, web diliyle relative ifadeler. Kullanıldıkları yere göre, kalınlığa farklı etkiler gösteriyorlar.

Nasıl kullanılır?

Ağırlığı, CSS kodları arasına şu şekilde yerleştiriyoruz:

.agir_yazi { font-weight: 800 }

Özet

Tipografi, yüzyılların birikimi olan bir sanat. Göze neyin hitap ettiğini, nasıl yazılması gerektiğini anlatan bir bilim. Eskiden adab-ı muaşeret kaideleri vardı ki, toplum içindeki davnanışları hizaya sokar, nasıl oturulup, nasıl kalkılacağını öğretirdi. Tipografiyi doğru uygulayanlar, webin adab-ı muaşeret kurallarına uymuş olacaklardır. Bu kurallara uymamak, insanlar tarafından ayıplanmaya sebep olmasa da; uymak, okuyucularda ister istemez güzel duygular uyandıracaktır.

Bazı hasletler vardır ki, birisinde gördüğümüzde farkında olmasak da etkilenir, gıpta ederiz.

Doğru yazmak da bu hasletlerden biridir.

5 Adımda Doğru Tipografi yazı dizisi

Bölüm 1: Ölçü
Bölüm 2: İşaretler
Bölüm 3: Ligature
Bölüm 4: Tipografik düzen – Boyut
Bölüm 5: Tipografik düzen – Ağırlık [Buradasınız]

Yazının bazı bölümlerinde Five Simple Steps to Better Typography‘den yararlanılmıştır.