Futbol Topunun Tasarımı Nereden Geliyor?
Bir zamanlar futbol topları, şişirilmiş domuz barsaklarının deri ile kaplanması ile yapılırdı. Çin’de ise “Tsu Chu” denilen versiyonda, tüylerle doldurulmuş toplar kullanılıyordu. Orta çağ İngilteresinde oyuncular, tıpa talaşı ile doldurulmuş içki şişelerinin deri ile kaplanmasıyla üretilen toplarla oynuyorlardı.
1844 yılına gelindiğinde, Charles Goodyear vulkanize lastiğin patentini aldı. Böylece futbol topları da ilk defa standart bir şekil almaya başladılar.
Bundan 7 yıl sonra, H. J. Lindon lastikten şişirilebilir bir iç bölme yaptı. Böylece topa vurabilmek ve bu esnada topun küresel görünümünü koruyabilmesi kolaylaşmış olacaktı.
Beyaz futbol topları 1951 yılında standart haline geldiler. 1960larda top yüzeyinin eşit kalınlıkta olabilmesi ve şeklinin deforme olmaması için sentetik materyaller kullanılmaya başlandı. Kış maçları içinse, kar altında görünürlüğü daha fazla olduğu için turuncu renkte üretilen resmi toplar kullanılıyordu.
Fakat günümüzde meşhur olan, beyaz ve siyah beşgen ve altıgenlerden oluşan toplar, ilk olarak 1960larda mimar Richard Buckminster Fuller tarafından dizayn edildi. Fuller, az miktarda malzeme kullanılacak binalar tasarlamasıyla meşhurdu.
Daha önceleri deri futbol topları, birbirine dikilmiş 18 adet bölümden yapılıyorlardı: Her birinde üçer bölüm olan altı panel. Fuller’in tasarımında ise, birbirine dikilen 20 altıgen ve 12 beşgen parça mevcuttu. Resmi şekli küresel çokyüzlü olsa da, tasarım “buckyball” ismiyle anıldı.
Resmi futbol maçlarında kullanılan ilk buckyball, Adidas’ın Telstar futbol topuydu. 1970 Meksika Dünya Kupası finallerinde sahne almıştı. Adidas, televizyon ekranlarında daha kolay görülebilmesi amacıyla beyaz altıgen ve siyah beşgenlerden oluşan bir desen kullanmıştı. Bunun futbolcular için de bir getirisi olmuştu: Siyah altıgenler sayesinde topun hareketini takip edebilmek kolaylaşmış, böylece falso vermeye alışmaları da kolay olmuştu.
Adidas, klasik beyaz-siyah renk şemasını 2002 yılına kadar kullandı. Ancak 2006 ve 2010 Dünya Kupalarında emektar buckyball yerini sırasıyla Teamgeist (14 parçalı) ve Jabulani’ye (8 parçalı) bıraktı.
Fuller’in tasarımı sonraları molekül dünyasında da kalıcı bir iz bıraktı. 1996 yılında Harold Kroto, Robert Curl ve Richard Smalley isimli bilim adamları; keşfettikleri küresel bir moleküle Buckminsterfullerene adını verdiler. Kimya alanında Nobel Ödülü almalarına sebep olan bu molekül, tahmin edebileceğiniz gibi 20 altıgen ve 12 beşgenden oluşuyordu.
