İmla ve Şive

Geçen cuma günkü yazımı gazetemizde okurken gördüm: Fransızca kelimelerde önemli baskı hataları olmuş (Özel isimleri o dilin imlâsı ile yazıyoruz). Düzeltiyorum: Lamertine değil Lamartine, Ferrâre değil Farrère, Granard değil Grenard olacak… Bu isimler sırasıyla (Lamartin, Farèr, Grönar) diye okunur, üstelik son kelimenin son harfi olan r‘nin Fransızca’da telaffuzu da bizim r‘yi söylememize benzemez.

Fransızca aksan (accent) denen a, i, o, ama bilhassa e harfleri üzerine konulan başlıca 3 çeşit işaretin mutlak şekilde kullanılması zaruridir. Bu aksan’larda asla hata yapılamaz, hata kabûl edilemez. Hata yapan çocuğa ilkokul diploması (5. sınıf diploması) verilmez. Halbuki İngilizce, Almanca, İtalyanca gibi Latin alfabesi kullanan Avrupa dillerinin çoğunda böyle aksanlar bulunmaz.

Bizim Latin asıllı alfabemizde uzatma ^ ve kesme ‘ diye iki aksan kullanılırken, bilhassa bilgisayar dizgisine geçince, bunlar geniş ölçüde bırakıldı. Zira operatör denen dizgi yapanlar (eski tabirle mürettibler), aynı harf üzerinden iki defa geçip aksan koymayı külfet saydılar. Bu suretle neş’e kelimesi artık neşe şeklinde yazılıp meşe nasıl telaffuz ediliyorsa öyle söyleniyor. A, i ve u üzerinde uzatma aksanı kullanılmadığı için, yeni kuşaklar, hangi hecenin uzun, hangisinin kısa olduğunu karıştırıyorlar.

Bizde basılan Fransızca kelimelerde de çok yoğun aksan hatası oluyor. Zira bilgisayarlarımız, aksansız yazılan ve artık herkesin az çok bildiği İngilizce’ye göre dizayn edilmiş (bu cümleyi bir İngilizce kelime ile bitiriyorum).

Türkçe’nin doğru telaffuzu mazide kalıyor, romantik, hayalî, hassas, temasından çekinilen bir hâle geliyor. Dünyanın en âhenkli şivesi olan İstanbul Türkçesi, yerini âhenkten arınmış telaffuzlara bırakıp unutuluyor.

Bir makalemde yanlış dizilen 3 Fransızca özel isim, bakınız bana nasıl bir yazı kaleme aldırdı. Türkçe dramından bir sahne sergilemek için vesile oluşturdu.

Yılmaz Öztuna – Türkiye