Anakonda: Tropik Boğa Yılanı

Anakonda veya Latince ismiyle Eunectes, Güney Amerika’nın balta girmemiş tropik ormanlarındaki bataklık ve nehirlerde yaşayan 4 boa yılanı çeşidine verilen bir isimdir. Hakkında çıkan efsaneler sebebiyle, pek çok filme konu olmuş, kâh pazarlama kokan Hollywood filmlerinde insanları korkuturken, kâh belgesellerde geyikleri tek lokmada yutarken karşımıza çıkmıştır.

Yılanların ısırmasından, daha doğrusu ısırması sonucu vücuda zerk ettiği zehirinden (venom) korkulur, ama durum Boa yılanları için farklıdır. Avlarının etrafını çevreler, alabildiğine sıkarlar. Tamamen kastan mamül yapıları sebebiyle çevreledikleri canlının kemiklerini kolayca kırar, ezilerek ölmelerine sebep olurlar. Sonra her biri birbirinden kolayca ayrılabilen çene kemiklerinin yardımıyla, avlarını tek lokmada yutarlar.

Belki de bu yüzden, anakonda filmlerinin afişlerini “Nefes alamazken, bağıramazsınız!” gibi afilli cümleler süsler.

Pek iç açıcı değil, değil mi?

Eh zaten hakkında bu kadar konuşulan bir hayvanın da, böyle ürkütücü bir yanının olması muhtemeldir. Rengarenk kelebekler, çeşit çeşit böcekler, heyecan meraklılarına pek heyecan vermezler.

Boyu hakkında yığınla efsane duyulan, hatta bazı kaynaklarda 45 metre uzunlukta oldukları iddia edilen bir hayvan, “aksiyon” ihtiyacını fazlasıyla karşılar.

Peki anakonda nasıl bir tür? Gerçekten filmlere konu olduğu gibi 20-30 metre uzunlukta, bir metre genişlikte olabiliyorlar mı?

İsterseniz temelinden başlayalım. Anakonda kelimesinin muhtemel iki kökeni var. Birinci ihtimal, Sri Lanka dilindeki ‘henakanday’ kelimesinin değişimiyle ortaya çıktığı, ki ‘gök gürültüsü yılanı’ anlamına geliyor. 2. ihtimal, Tamil dilindeki “anaikondran” kelimesinden köken almış olması. Bu ismin de anlamı ürkütücü: Fil Öldüren!

Anakondalar, büyük Asya pitonlarıyla ciddi anlamda benzerlik taşıyorlar. Bu sebeple internette yayınlanan pek çok anakonda video’sundaki hayvanların aslında boa yılanları olduğunu kolayca anlayabilirsiniz.

Güney Amerika’da anakondalar İspanyolca kökenli matatoro -‘boğa öldüren’- ve kızılderili kelimeleri olan sucuri, yakumama, ve jibóia adlarıyla anılıyorlar.

Türleri:

• Bolivya Anakonda, Eunectes beniensis
• Koyu benekli Anakonda, Eunectes deschauenseei
• Yeşil Anakonda, Eunectes murinus
• Sarı Anakonda, Eunectes notaeus

“Büyük Anakonda” Efsaneleri

Anakondaların maksimum uzunluğu hakkında farklı söylentiler var. Bazı kaynaklar 30-45 m uzunluğunda büyük anakondalardan bahsetmişlerse de bunu ispatlayabilen çıkmamış.

1944 yılında Kolombiya’ya bir petrol araştırması için giden Lee Krystek, 11.4 m uzunluğunda bir örneğe rastladığını belirtmiş, fakat bazı araştırmacılar bu iddiaya şüpheyle yaklaşmışlar. Vincent Roth isimli bir bilimadamının, Guyana’da 10.3 m uzunluğunda bir Anakonda yılanını vurarak öldürdüğü yönündeki iddiası ise daha güvenilir sayılıyor ilgilileri tarafından.

“Hem ziyaret, hem ticaret; azıcık köle, bol zebercet” düşüncesiyle Güney Amerika’ya giden bazı Avrupalı seyyahlar(!) boyları 18.2 m’ye varan dev anakondalar gördüklerini söylemişler. Bölge halklarının da 15.2 m uzunluğunda yılanlardan bahsettikleri anlatılıyor. Fakat bu iddiaların hiç biri ispatlanamamış.

Maceraperest Percy Fawcett, inanılmaz boyutlarda bir yılan gördüğünü söyleyenlerden biri. 1906’daki gezisi sırasında burnundan kuyruğuna boyu 18.9 m olan bir anakondayı öldürdüğünü söylemiş. Bu iddia yayınlandığında, Fawcett’in güvenilirliği oldukça sarsılmış, bilim çevrelerinde hakkında iyi düşünmeyenlerin sayısı artmış. Bilim çevrelerini eleştirecekler bir daha düşünsünler; zira Fawcett’in iddia ettiği uzunluk, kaba bir hesapla bir futbol sahasının boylamasına 5’te biri, enlemesine 3’te biri ediyor. Yeterince ürkmeyenler için 10 adam boyu ettiğini söylemeden geçemeyeceğim.

10 yıl sonra Belçikalı zoolojist Bernard Heuvelmans, Fawcett’i savunmuş, bu yayının yalan olmadığını düşündüğünü söylemiş.

Tarihçi Mike Dash, bu iddialardan bir adım ileriye giderek 30-45 metre uzunluklara ulaşan anakondaların varlığını öne sürmüş, hatta gözlemlerinin bazılarını fotoğraflarla desteklemiş. Fakat bu resimlerde gerçek boy ölçümü yapılamamış.

Wildlife Conservation Society (Vahşi Yaşamı Koruma Derneği), 20. yüzyılın başlarında 30 feet’den (9,144 m) uzun bir yılanı canlı olarak ele geçirene büyük ödül verileceğini ilan etmiştir (Şu anki ödül 50,000 Amerikan doları). Ödül için bugüne kadar başvuran kimse olmadı. Yine Brezilya’da 1000 vahşi anakonda üzerinde yapılan bir araştırmada, yakalanan en uzun anakondanın 17 feet (5,18 m) uzunluğunda olduğu tespit edildi.

Varlıkları ispatlanamamasına rağmen, dev anakondalar hala zihinlerdeki ürkütücü yerlerini koruyor, şehirli insanların bile arada bir “Ya karşıma çıksaydı?!” diye düşünmelerine sebep olabiliyorlar.

Kulaktan kulağa yayılan haberlerin gücü de bir kere daha karşımıza çıkıyor.

Bilgilerin çoğu, İngilizce Wikipedia’nın Anaconda başlığından tercüme edilmiştir. Yazının yazıldığı tarihte, Vikipedi’nin Anakonda başlığı, içeriğini yazacak birilerini bekliyordu.