Washington Abidesi neyi hatırlatmalı?

Bir okuyucumuz Obama’nın TBMM’deki konuşmasında söz ettiği Abdülmecid Han’ın gönderdiği hediye taşı görüp görmediğimi soruyor, biraz bilgi istiyor.

1990lı yıllarda görmüştüm. O zaman hem gazetemizde, hem Türk Edebiyatı Dergisi’nde yazmıştım. Amerika Amerika isimli kitabımda da ayrıntılı bir şekilde yer alır.

Kısaca hatırlayacak olursak: Washington Âbidesi; Washington’un orta yerinde, şehrin her yerinden görülen, şehrin alâmet-i fârikası olan 169 metre boyunda bir dikilitaş. Ülkenin ilk başkanı George Washington’ın hatırasına dikilmiş. “Ebediyyet” mânâsına eski bir Mısır sembolü. Temeli 1848’de atılmış, İç Savaş yüzünden inşaata ara verilmiş, 1885’te tamamlanmış.

Âbide’nin 897 basamak merdiveni vardır. Merdiven sahanlıklarının duvarları değişik ülkelerden, eyaletlerden, Mason localarından, derneklerden hediye gelmiş mermer plakalarla süslüdür. Yazılı, resimli 198 adet hatıra plakası duvarlara hakkedilmiştir.

Yerden 58 metre yüksekteyken tanıdık bir levha karşınıza çıkar. Aynı duvarı paylaştığı altı kitabe arasında üstte, ortada, ötekilerden farklı bir üslûptadır. Çiçek, yaprak motifleri arasında, daire ortasına yerleştirilmiş bir Osmanlı tuğrası ve altında iki satır Osmanlı Türkçesi:

Devam-ı hulleti teyit içün Abdülmecid Han’ın
yazıldı nâm-ı pâki seng-i bâlâya Vaşington’da
Hicri 1269

Bizimkinin altında Yunanistan’dan gelen tablet, hemen yanında Yunan Adaları valisinin gönderdiği tablet var. Washington Âbidesi’nde de komşuyuz!

Bizimki 198 adet levha arasında alfabesiyle ve köşeli, sert çizgilerle hakkedilmiş diğer kitâbelerle kıyaslanınca yuvarlak, yumuşak hatların belirlediği üslûbu ile farklı.

Fakat bir başka husus ile de farklı ve tek: Diğerleri George Washington’u hatırası önünde selâmlayıp ABD’nin ilk cumhurbaşkanına saygılarını dile getirirken; Sultan Abdülmecid’in hediyesinin iki satırlık yazısında, gururlu ve hâkim bir edâ ile Washington’ın değil, padişahın meth-ü senâsı yapılıyor:

“Dostluğumuzun devamı için, Abdülmecid Han’ın temiz adı Washington’daki uzun taşa yazıldı.”

Nazik, fakat mağrur…

Nicedir kaybettiğimiz bir üslûp bu.

Obama’nın hatırlattığı taş bu taş. Üslûbu hatırlamak da bize kalıyor.

Abidedeki Osmanlı levhasının yer aldığı Washington Monument Stones sayfasına buradan ulaşabilirsiniz (Country of Turkey ismi ile yer alıyor), levhanın geniş çözünürlüklü halini şu bağlantıya tıklayarak görebilir, sağ tıklayıp farklı kaydedebilirsiniz.