Müşteri tipleri ve onlarla başa çıkma yöntemleri

Freelance dünyasında değişik müşteri tipleriyle karşılaşırız. Hangi tiple karşılaştığımızı anlayabilmek, onlarla ilişkilerimizi doğru kurabilmemize yardımcı olabileceği gibi, akıl sağlığımızı koruyabilmemize de yardımcı olur.

Aşağıda, en sık karşılaşılan müşteri tipleri ve her tipin karakteristik özellikleri yer alıyor. Aman dikkat! Sonra, “Demedi” demeyin.

1. Pasif-Agresif

Bu tip müşteriler, başlangıç için fikirlerini sorduğunuzda oldukça pasif davranırlar. Ancak, projeyi bitirip önüne koyduğunuzda agresif bir şekilde saldırırlar. Büyüklü küçüklü pek çok değişiklik isterler. Kafalarında ne istediklerine dair bir fikir hep vardır, ama bunu genellikle kendilerine saklarlar. Gelişme aşamasında kesin fikir ve ögelerden memnuniyet duysalar da, sanmayın ki o kısımları yeniden gözden geçirmeyecekler.

Karakteristik Özellikleri

• Proje boyunca iletişim çoğunlukla tek taraflı ve yardımcı olmayan bir şekildedir.
• Şunlara benzer ifadelerde bulunabilirler:
  • “Ne gibi bir şey aradığımızdan pek emin değilim.”
  • “İlgi çekici bir şeyler yap yeter.”
  • “İstediğimiz noktadan tamamen sapmışsın.”

Nasıl Başa Çıkılır?

Sabır anahtardır. Son dakika değişiklik ve eklerine hazır olmak, müşterinizin agresif tutumu karşısında patlamanızı önleyecektir. Orijinal layerlı dosyanızı saklayın. Böylece gerektiğinde kolayca bulup istenen değişiklikleri yapabilirsiniz. Ayrıca kontratınızda istek ve değişiklik limitini de muhakkak belirtin.

2. Aile Dostu

Bu tip müşteriler, yıllardır tanıdığınız ya da akrabanız olan ve size bir işi için ‘uğrayan’ kişilerdir. Kendileri bir projenin kabusu olabilir. Çünkü kendilerine özel fiyat umarlar ve engel olamayacağınız kadar size karışırlar. Bazen de farkında olmadan çalışmanızı küçümser ya da bağınız hasebiyle mevzuyu ciddiye almaz.

Karakteristik Özellikleri

• Onları farketmek kolaydır çünkü… onları tanıyorsunuz.
• Şunlara benzer ifadelerde bulunabilirler:
  • “Bana şöyle basit bir şeyler çizittiriversene.”
  • “Sırf seni tanıdığım için işimi sana getirdiğimi sanma.”
  • “Beni nasıl geri çevirirsin? Bunca yıllık arkadaşınım.”

Nasıl Başa Çıkılır?

Bu onları ne kadar iyi tanıdığınıza ve aranızdaki bağın değerine bağlı. Tanıdıklarınızı kırmayın, ama iş süresince profesyonel davranın ve işi siz yönlendirin. Eğer bu bağa çok değer veriyorsanız, işi elbette beraberce yapacaksınızdır. Şunu da unutmayın ki; aranızdaki bağı bir avantaj olarak kullanmak isteyen biri gerçek bir arkadaş değildir. Ona göre davranın.

3. Ucuzcu

Yukarıda belirttiğimiz aile dostları gibi, bu tip müşteriler de işinizin değerini az görüp düşük fiyat vermek isterler. Aradaki fark, onları tanımıyor olmanızdır. Tavırlarının mantıklı bir izahı yoktur. Sizin ‘arkadaş paketi’nizden yararlanmak isterler. Ama arkadaş olmak için değil, ürünün o kadar etmeyeceğine inandıkları için…

Karakteristik Özellikleri

• Onları fark etmek oldukça kolaydır.
• Şunlara benzer ifadelerde bulunabilirler:
  • “Bu kadar etmez bence.”
  • “Basit bir şeyler yapamaz mıydın?.”
  • “Ne kadar zor olabilir ki?”

Nasıl Başa Çıkılır?

Özgüven anahtardır. İşinizin gereklerini ve bu işte ne denli iyi olduğunuzu bilirsiniz. Ucuzcu, sizdeki özgüveni fark edecektir. Projedeki rolünüzü belirlerken, müşteriniz karşısında sakın ola geri adım atmayın ve taviz vermeyin. Kararlı duruşunuz, sizin profesyonel ve saygın pozisyonunuzu oluşturacaktır. Eğer müşteriniz kaba bir şekilde karşılık verirse, siz de işi reddersiniz.

4. Mızmız

Asla tam anlamıyla tatmin olmaz. Aynı yerlerde defalarca değişiklik yaptırmalarına şaşırmayın. Bu, saygısızlıktan değil o şahsın tabiatından ileri gelen bir durumdur. Bir önceki projeleri ellerinde patlamış ve şimdi en ufak detaylar da bile şüpheye düşüyor da olabilirler.

Karakteristik Özellikleri

• Şikayet ederler.
• Fikirleri 90 derece değişebilir.
• Şunlara benzer ifadelerde bulunabilirler:
  • “Şöyle yapsak ne kadar zaman alır?”
  • “Burası olmamış galiba ya.”
  • “Sen benim ne dediğimi anladın mı?”

Nasıl Başa Çıkılır?

Yine burada da, sabır çok önemli (Özellikle, mızmız müşterileri seçmek için sadist bir amacınız varsa). Kendinizi projeden olabildiğince soyutlamaya çalışın, böylece mızmızlığın sizin kişiliğinizi de etkilemesinden kurtulmuş olursunuz. Yaptığınız işler sürekli sorgulandığında alıngan olmak ve savunmaya geçmek kolaydır ve kabiliyetlerinizle ilgili şüpheler duymanıza sebep olabilir. Ancak karşınızdakinin hareketlerinin sizle veya kabiliyetinizle alakalı olmadığını, kendi kişiliği ile alakalı olduğunu anlayın. Tekrar söylemek gerekirse, kendinizi sözleşmede güvenceye alın.

5. “Bunu ben de yapabilirdim”ci

Nereden başlasak… Bu tip müşteriler size yapmanızı istedikleri işi getirdiklerinde, açıkca size verdikleri işi kendilerinin de yapabileceklerini ve yalnızca bunun için vakitleri olmadığını söylerler. Girişimci olaslar da, bir şirkette çalışsalar da; kendi yapmaları beklenen bir işin ucundan tutmanız gerekmektedir. Eğer bir şirkette çalışıyorlarsa, durumunuz daha da enteresan bir hal alır ve 2 grup insanı memnun etmek zorunda kalırsınız: Size işini yıkan kişiyi ve ona bu işi verenleri.

Karakteristik Özellikleri

• Genellikle aceleci ve telaşlıdırlar veya öyle görünürler.
• İletişim sırasında sıklıkla kısa “bilgi püskürmeleri” yaşar, akıllarına gelen her isteği söylerler.
• Şunlara benzer ifadelerde bulunabilirler:
  • “Programım çok dolu olmasaydı, bu işi kolaylıkla ben de yapabilirdim”
  • “Ciddi mi? Ben olsam öyle yapmazdım sanırım. Ama neyse…”
  • “Şunu unutma: Benim koltuğumu doldurman gerekiyor ve bunu yapabilmen gerçekten zor.”

Nasıl başa çıkılır?

Bu tip müşteriler genellikle işinizi iyi yaptığınızı bildikleri için sizi kiralamış olurlar. Bu projenin (ve dolayısıyla da sizin) kendi kabiliyetlerinin daha üstün olmadığını bilmenizi isterler. Bunu sıkça hatırlatsalar da, kendi fikirlerinizi uygulayabilmenize fırsat tanıyacaklardır. Tasarımın son şekliyle ilgili tavsiyelerini es geçmemek kaydıyla tabi ki.

6. Kontrol Delisi

Bu tip müşteriler, yeterlilik seviyeleri ne olursa olsun, projenin en ücra noktalarını bile mıncıklama ihtiyacı hissederler. Onların onayı olamadan karar almanıza izin vermezler. Projenizin tam orta yerine çöreklenirler ve bu durumdan rahatsız olduğunuzu gösteren ifadelerinizi umursamazlar. Kafalarına her estiğinde size ulaşabilmek isterler. “Sınırlar” ve “sıkı çalışma dönemleri” kontrol delisi için önemsizdir, olmayacak yerlerde çalışma akışına dalar, motivasyonunuzu bozarlar. Karar verme mekanizmanızın ve hazırlıklarınızın yetersiz olduğunu da iddia edebilirler. Bu inançlarını da, işinize maydanoz olabilmek için bir bahane olarak kullanırlar.

Karakteristik Özellikleri

• İlk görüşmeniz uzun sürer. Detaylı bir anlatımda bulunur ve söylediklerinizin çoğunu dikkate almazlar.
• Proje ilerledikçe, dikkate aldıklarını düşündüğünüz fikirlerinizi de önemsemediklerini fark edersiniz.
• Şunlara benzer ifadelerde bulunabilirler:
  • “Bu şekilde sizinle 7/24 iletişim halinde kalabiliriz. Sizin bir sorunuz olursa bana ulaşabilirsiniz, benim bir sorum olursa ben de size ulaşabilirim.”
  • “Gerçekten bu proje için neyin doğru, neyin yanlış olduğunu biliyorum.”
  • “Ne? Sizin canınızı mı sıkıyorum? Bu projeyi rayında tutan benim!”

Nasıl başa çıkılır?

Mutlaka bu müşteriyle çalışmanız gerekiyorsa, projenin hiç bir noktasında ipleri elinize alamayacağınızı kabullenin. Yapacağınız iş, tasarlamak değil, inşa etmek olacak, ama olsun. Fazla direnmeden, işi oluruna bırakın. Muhtemelen bu çalışmaya portfolyonuzda yer vermek bile istemeyeceksiniz.

7. Rüyalarınızın Müşterisi

Bu müşteri tipi genelde bir efsane olarak görülse de, aslında nadir de olsa karşınıza çıkabilir. İşinizin artistik özelliklerini ve tüm yönlerini hemen kavrar. Proje boyunca sizi sürücü koltuğunda tutar ve projedeki rolünüze değer verir. İstediğiniz ücreti vaktinde öder, ihtiyacınız olan cevapları hemen verir. Yeterliliğinize güveni tamdır ve tavsiyelerinize uyar.

Karakteristik Özellikleri

• Proje ve sizin projedeki rolünüz konusunda heyecanlıdır.
• İletişiminiz sırasında sözlerinizi dikkate aldığı hissedilir. Çalışma şeklinize saygı duyar.
• Şunlara benzer ifadelerde bulunabilirler:
  • “Şöyle bir şablon hazırladık. Gerisi size kalmış.”
  • “Gördüklerimiz hoşumuza gitti, bizim için harika işler çıkaracağınıza inanıyoruz.”

Nasıl başa çıkılır?

Kendinle övünme! Yolculuğun tadını çıkarmaya ve elinden geldiğince o müşteriden kopmamaya bak!

Sonuç

Karşı karşıya kaldığınız müşteri tipini anlamak, karşılaşabileceğiniz güçlüklerin önceden farkına varabilmenize yarar. Aynı zamanda karşınıza çıkan iş fırsatlarından hangisini tercih edebileceğiniz konusunda da yol gösterici olur. Müşterinizin profilini işin henüz başındayken çıkarabilirseniz, projenin ilerleyen dönemlerinde ortamdan kopmamayı başarabilirsiniz.