Neden Testlerde 2B Kalem Kullanmak Gerekiyordu?

Okul bittiyse bile geçmiş yıllardan hatırlarsınız: ÖSYM’nin yaptığı testlerde öğrencilerin 2B kurşun kalemler kullanmaları istenirdi. Bir ara bunun üzerinde o kadar duruluyordu ki, dersaneler bile uçlu kalem düşmanı kesilmişlerdi. Bugün bile ÖSYM hazırladığı sınavlarda öğrencilere verdiği paketlere 2B kurşun kalemler ekliyor. Peki 2B kurşun kalemlerin “olayı” neydi?

Aslına bakarsanız, kurşun kalemlerin bir çok numarası var (Deyim anlamında değil tabi, yazı yazmanın yanında ip atlamaya da yaradıklarını iddia edecek değilim). Ama biz kurşun kalem deyince okuldan kalma alışkanlıkla “2B”yi hatırlıyoruz. Kalem üreticileri 1, 2, 2½, 3, 4 numara kalemler üretiyorlar. Bazen ihtiyaca göre ara numaralarda kalemler ürettikleri de oluyor. Numara yükseldikçe, kurşunun sertliği de artıyor. Böylece kağıt üzerinde bıraktığı iz açılıyor. Mesela 1 numara kurşun kalemler daha koyu bir iz bıraktıkları için, yayıncılıkta kullanım alanı buluyorlar.

Üretimdeki bu kategorileme 1794’te Nicolas-Jacques Conté tarafından geliştirilen kalemlere göre belirlenmişti. Conté’dan önce, kalemlerin sertliği üreticiden üreticiye veya yöreden yöreye değişiyordu. O zamanlar kurşun kalemler, tahta bir gövdenin içine ham grafit doldurularak yapılmaktaydı.

Conté’un yöntemi, toz haline getirilmiş grafitin ince kil ile karıştırılmasına dayanıyordu. Bu karışım, uzun bir silindir haline getiriliyor ve fırınlanıyordu. Kilin grafite oranı, kurşun kalemin sertliğini belirliyordu.

Yöntemde hemfikir olunsa da, zamanla kalemlerin sınıflandırılması ve isimlendirilmesi konusunda farklılıklar oluştu.

Bugün ABD’de ve bir çok ülkede, genel amaçla (yazı yazmak vs) kullanılan kalemlerin sertliğini simgeleyen numaralar kullanılıyor. Grafik ve ressam sanatçılarının kullandıkları kalemlerde ise isimlendirme biraz daha karışık. İsimlendirme, HB Grafit Ölçeği olarak bilinen bir ölçekle, numara ve harflerden oluşacak şekilde yapılıyor.

“H” sertliği, “B” ise siyahlığı simgeliyor. Ölçeğin alt noktası 9H, ki ismi çok sert ve açık iz bırakan bir kalem olduğunu söylüyor. Ölçeğin diğer ucunda ise 9B var. 9H’nin aksine çok yumuşak uçlu ve çok koyu iz bırakan bir kurşun kalem türü. Ölçekte görülen “F” ise, kalemin çok sivriltilebildiğini gösteriyor.

Ölçeğin orta bölümü, günlük hayatta kullanılan kalemleri kapsıyor: B: 1 numara kalem, HB: 2 numara, F: 2½ numara, H: 3 numara, 2H: 4 numara.

Peki, başlıktaki soruya gelecek olursak, neden testlerde 2B kalem kullanmak gerekiyordu?

Optik okuyucular, formlarda karalanan cevapları okurken kurşun kalemin kağıt üzerinde bıraktığı izin elektriksel iletkenliğinden yararlanıyorlar. Optik okuyucuların erken dönemlerinde, henüz yeterince gelişmemiş olan bu cihazlar, çok sert kalemlerle doldurulan optik formları okuyamıyorlardı. Mesela 3 veya 4 numara kalemler genellikle hatalı sonuç alınmasına sebep oluyorlardı. 1 gibi yumuşak kalemlerle karalanan boşluklar ise kolayca dağılıyordu, bu sebeple optik formlarda kullanılması sakıncalıydı.

Geriye 2 numara (HB) ve 2B kalıyordu. Daha iyi sonuçlar veren 2B, endüstri standartı oldu.

Artık kurşun kalemlerin hikayesini öğrendiğinize göre, teste istediğiniz sorudan başlayabilirsiniz.

Unutmayın, yanlışlar doğruları götürüyor.