Web’de hangi hizalamayı kullanalım?

Web’de yazıların hizalanması her zaman sıkıntılı bir konu olmuştur. Web’de yazı hizalamasının diğer yazılı yayınlara göre daha zor olmasının temel sebebi; yazıların görüntüleneceği yazı tipinden yazı boyutuna, tarayıcı tipinden ekran genişliğine kadar hemen her şeyin, sayfayı görüntüleyen kişiye göre değişiklik arz etmesidir.

Bununla birlikte, değişik yazı hizalama şekilleri, değişik projelerde ön plana çıkabilirler. İsterseniz şimdi, web’de kullanabileceğimiz yazı hizalama (text alignment) şekillerine bir göz atalım.

Justify (İki yana yaslanmış)

Bu yazı hizalama şekli, pek çok gazete ve dergi tarafından kullanılmaktadır. İki yana yaslanan paragraflarda, yazılar tam olarak verilen genişliğe uyarlar. Elbette basın-yayın organlarında sıklıkla kullanılmasının önemli bir sebebi var: Yazının takibini oldukça kolaylaştırıyor. Yazılarda yan yana gelen paragraflar, eğer bu şekilde hizalanmasalardı, göze hoş görünmeyeceklerdi. İki yana hizalamanın bir başka avantajı da, sayfa tasarımının uzaktan bakıldığında bile kolayca anlaşılabilmesine imkan sağlamasıdır.

İki yana yaslamanın, estetik kaygılar dışında önemli bir yararı daha vardır: Bir satıra sığabilecek karakter sayısı arttırılabilir. Bu, karakterler arasındaki boşlukların azaltılmasıyla, yahut tire ile kelimelerin bölünmesiyle sağlanabilir.

Fakat iki yana yaslamanın, dikkatli gözlerden kaçmayacak bir sıkıntısı vardır: Beyaz nehirler (white rivers). Beyaz nehirler, kısaca kelimelerin arasındaki boşlukların dikey olarak bir hat izlemesine verilen isimdir. Diğer hizalama şekillerinde böyle bir problem yaşanmazken, iki yana yaslamada bazen dikkat çekici boşluklar oluşabilir.

Yine, daha önce bahsettiğimiz gibi, iki yana yaslama dergi ve gazetelerde sık kullanıldığı için, yazıya ciddiyet katabilir. Elbette bu durum, bazı projelerinizde, aradığınız bir özellik olabilecektir.

Aşağıdaki resimde, iki yana yaslanmış (justified) hizalama şeklinin iki tipini görüyorsunuz: Poor (zayıf) ^(A) ve proper (uygun) ^(B). Kolayca anlaşılabiceği gibi, B’deki örnekte, karakter boşlukları düzenlenmiş ve tire ile satır sonuna gelen kelimeler bölünmüş. Böylece, hala mükemmel olmamasına rağmen, A’daki örnekte bulunan problemler aşılmış. A’daki örnekte beyaz nehirler kırmızı ile ve garip boşluklar turuncu ile işaretlendi.

Yukarıdaki örnekle ilgili bir başka dikkat edilmesi gereken nokta da, B örneğindeki yazının son satırının, A’daki örnekten farklı olarak sola yaslı olduğudur. A’da son satır da, diğerleri gibi iki yana yaslı olarak görünüyor ve büyük bir kelime aralığı oluşuyor. İki yana yaslanmış hizalama şeklinde, 4 farklı bitirme şekli vardır: Son satır da iki yana yaslı (A’daki gibi), son satır sola yaslı (B’deki gibi), sağa yaslı ve ortaya hizalı olabilir.

Sola yaslı (Left Aligned)

Bu yazı hizalama şekli, pek çok yazı düzenleme yazılımında varsayılan hizalama şeklidir. İki yana hizalamaya göre biraz daha serbest ve samimi bir hava katması sebebiyle kullanılır. Sola yaslı hizalama şeklinde, yazı bloklarını kontrol edebilmek çok daha kolaydır. Çünkü iki yana yaslanmış hizalamaya göre kelimeler arasında bıraktığı boşluklar problem oluşturmazlar.

Sola yaslı hizalama şekli, İngilizce’de ragged right yani “yırtık pırtık sağ” olarak da adlandırılır. Bu ismin verilmesinin sebebi, sola hizalanan satırların farklı genişliklerde olması ve bu sebeple yazı bloğunun sağ tarafının sanki yırtılmış gibi gözükmesidir.

Aşağıda sola yaslı hizalama şeklinin iki tipini görüyorsunuz: Zayıf (sağ tarafı daha düzensiz) ^(A) ve Uygun ^(B).

A’daki örnekte, satır genişlikleri sürekli daralıp genişlediği için daha düzensiz bir görünüm ortaya çıkıyor.

Sağa yaslı (Right Aligned)

Sağa yaslı hizalama, sola yaslı hizalamaya oldukça benzerdir. Sağdan sola yazılan dillerde genellikle bu hizala şekli tercih edilir. Çünkü sağdan sola yazılan bir dili okurken, Resim 2’de görülen sağ taraf problemi satır takiplerini oldukça zorlaştırır. Bununla birlikte, soldan sağa yazılan dillerde de zaman zaman, okuyucunun dikkatini çekmek için kullanılabilir. Başlıklarda ve ara bilgilerde de işe yarayabilir. Sola yaslı hizalama şekli için geçerli olan kurallar, bu hizalama şekli için de geçerlidirler.

Web’de hangisini kullanalım?

Aslında bu sorunun tek bir cevabı yok. Çalıştığınız projelere göre, farklı hizalama şekilleri daha uygun olabilirler. Fakat web’i, yazılı basından ayıran bazı temel noktalar var:

• Tireyle satır sonlarındaki kelimeleri kesmek gibi bazı değişiklikleri, web’de manuel yapmak mantıklı değil.
• Değişik tarayıcılar ve işletim sistemler, aynı sayfaları farklı şekillerde gösteriyorlar.
• Ziyaretçiler ekran genişliklerini, yahut karakter boyutunu değiştirebiliyorlar

Bütün bu faktörler, tercihlerimizi belirlemede önemli bir yer tutuyorlar. İki yana yaslı hizalamada, beyaz nehirlerden tamamen kurtulamıyoruz. Bununla birlikte sağa veya sola yaslı hizalamalarda da “yırtık pırtık” kenar problemi canımızı sıkıyor. Öyleyse ne yapmalıyız?

Eğer tipografik yönden doğru sayfalar hazırlamak konusunda hassasiyetleriniz varsa, tercihiniz “iki yana yaslı hizalama” olmamalı. Bunun yerine tipografiye önem veren pek çok kişi gibi sola yaslı hizalamayı kullanmanız daha yerinde olacaktır. The New York Times gazetesinin websitesinde bile (Gazetede iki yana yaslı hizalama kullanılıyor), resmi bir site olmasına ve tasarımında keskin sınırlar bulunmasına rağmen sola yaslı hizalama kullanılıyor.

Fakat bu söylediklerimiz ve “iki yana yaslı hizalama”nın ancak küçük yazı bloklarında ve genellikle resim şeklinde kullanılıyor olması gerçeği, “iki yana yaslı hizalama”dan nefret etmenize sebep olmamalı. Şu anda pek popüler olmamasına rağmen, CSS3’teki yeni kolon düzenlemeleri, “iki yana yaslı” hizalamanın daha çok tercih edilmesine sebep olabilir.