Uçak Lastikleri Neden Patlamaz?
Bir uçak iniş yaparken neredeyse hiç bir zaman lastiğin patlamasına rastlanmaz. Şunu bir düşünün: Tekrar tekrar, lastikler saatte 275 km hızla asfalta vuruyor ve mütevazı bir ofis binasının yükünü üstleniyor. Ve onlar bu işin altından başarıyla kalkıyorlar. Her zaman.
Bunun hakkında düşündüğünüz zaman uçak lastikleri inanılmazdır. Tipik bir uçak lastiği 38 tonluk bir yükle başa çıkabilir. Dış yüzünün değişmesine ve ömrü boyunca 7 defa üstelenebileceği bir yenilenmeye ihtiyaç duymadan 500 kez zemin ile buluşabilir.
Bir Boeing 777, 14 lastik kullanır, Airbus A380, 22 tane bulundurur ve muazzam büyüklükteki Antonov An-225, 32 taneye ihtiyaç duyar. Dikkat çekici dayanıklılıklarının anahtarının hava basıncını en üst düzeye çıkarmak olduğunu söylüyor, Michelin Uçak Lastikleri’nin test mühendisliğini yürüten Lee Bartholomew. Yüksek kalitedeki kauçuk, tipik olarak 200 psi’ye kadar şişirilir, kabaca bir otomobil lastiğine koyduğunuzunun altı katı, ve F-16 savaş uçağı lastikleri 320 psi’ye pompalanır. “Gerçekten çok güçlü bir basınçlı hava” diyor.
Lastiklerin kendileri aşırı büyük değil – bir Boeing 737, 27×7,75 R15 kauçuk üzerinde sürüyor. Herkesin anlayacağı şekilde (meali), 27 inç çapında, 7,75 inç genişliğinde ve 15 inçlik bir tekerleğin etrafına sarıldığı anlamına geliyor. “Lastik yan yüzeyleri çok kalın değildir ve lastiğin kuvveti, dış yüzünün altına gömülü olan kordlarda saklıdır”, diyor Bartholomew. Bunlar genellikle naylon ve son zamanlarda aramid olarak bilinen bir türdendir. Kaplamanın her bir katmanı, onun yük mukavemetine ve hava basıncı direnme kapasitesine katkıda bulunur. Elbette, lastikler başarısız olabilir, özellikle yeterince şişirilmemiş veya aşırı yüklenmiş haldeyken. Lastiğin dış yüzü çıkabilir ve kaplamalar atabilir.
Uçak yere dokunduktan sonraki ilk anlarda, lastikler kayar, yuvarlanmazlar. Uçak aslında, tekerleklerin dönme hızı uçağın hızıyla uyumlu olana kadar onları pist boyunca sürükler. Bu yüzden iniş yaparken duman tüttürürler ve Michelin’in arabanızın kauçuk lastiklerinde görülen kolayca parçalanacak blok desenleri yerine oluklar kullanmasının nedeni de budur (Lastik aşınmasının büyük bölümü, lastiklerin pist ile buluştuğu bu temastan gelir). En sağlam lastikler 288 mph’a kadar çıkan hızlara dayanıklıdırlar.
Yeni bir lastik çeşidi geliştirmek ya da bir ince ayar testi yapmak için Michelin, bilgisayar simülasyonuyla başlar ve onu prototip çalışması takip eder. Sonra, lastiklerin aşırı yüklendiğinde veya hız sınırını aştıklarında nasıl davrandıklarını, simüle edilmiş kalkışlar, inişler ve taksiler üzerinde denetler. Havacılıktaki her şey gibi, lastikler de spesifik ve zorlayıcı kuralları karşılamalıdır – örneğin bir lastik, nominal basıncının dört katına en az üç saniye dayanmalıdır. “Bir lastiği aşırı şişirerek patlatmak neredeyse imkânsız,” diyor Bartholomew. “Aslında, lastiklerin aşırı şişirildiği durumlarda, tekerlek lastikten önce başarısız oluyor”.
