“İltihab” eşit değildir “Cerahat”

Malumunuz ecdadımız sadece askeri teknolojiler geliştirip ülke sınırlarını genişletmemiş, bunun yanında belki daha da önemlisi, bilime de önem vermiş ve bilimi de ilerletmiştir. Ama biz, her konudan olduğu gibi bu konudan da uzak ve ecdadın neleri bildiğinden ve neleri bulduğundan habersiziz.

Akşemseddin Hazretleri’nin mikrobu tarif ettiğini, dedelerimizin el yıkama ve temizliği, bilimsel bir gerçeklikten öte bir hayat tarzı olarak benimsediğini ve batılıların bütün bunları yıllar sonra, ancak karanlık Orta Çağ’dan “çıkarıldıkları” zaman öğrendiklerini yeni yeni öğreniyoruz.

Eskiye ait bilimsel birikim de bize ulaşamamış durumda. Bilginin birikimle büyüdüğü gerçeği ortada iken hangi akla hizmetle bu bilgilerden mahrum kalınmış bilinmez. Geriye kalanlar da, gündelik hayatta yer bulanlar olmuş sadece. Kaburga, çiban, zatürre ilk başta akla gelen tıbbi tortulardan birkaçı.

Bir de “iltihab” kelimesi var ki, bir diğer miras olan “cerahat” kelimesiyle karıştırılmış durumdadır. Bugün kime iltihab deseniz, yaradan bereden gelen akıntıdan bahsettiğinizi sanır. Oysa bunun adı cerahattır (veya tıptaki ismiyle püy). Oysa iltihabın anlamı püy ile sınırlı değildir. Bunun için kelimenin köküne inelim:

İltihab Arapça bir kelimedir. Leheb yani alev kelimesinden gelmektedir. Tıpkı Latince’de īnflammō‘nun yine alev manasına gelen flammo kelimesinden gelmesi gibi.

Vücudun savunma mekanizmalarının değişik yerli-yabancı faktörlere karşı tepki gösterip olay çıkarmasıdır basitçe. Bunun sonucunda meşhur beşli çete oluşur: Kızarıklık, şişlik, ateş-ısı artışı, ağrı ve fonksiyon kaybı. (Sırasıyla: Rubor, tumor, calor, dolor et functio laesa)

İngilizcesi de zaten tahmin edeceğiniz gibi Latince’den ithal bir şekilde inflamation kelimesidir.

Ama biz başka dillerden esinlenmemek adına kendi tıbbi terimimizi çıkartmışız: Yangı. Kelime oyunu çok bariz. Sarmaktan sargı, yanmaktan yangı… Ama bu kelimeyi çekici bulmayanlar onun yerine yine bir ithalat yapıp inflamasyon diyorlar Fransız ağzıyla. İltihab neyimize yetmediyse…