Vahşi atlar nasıl ehlileştiriliyor?

Atlar; binlerce yıl, insanların bineği, yoldaşı, hizmetçisi, neşe kaynağı ve en yakın dostu olmuştur. Duygusal anlamda insanlara en yakın hayvanlar, onlardır. İnsanlara hizmet eden hayvanlar içinde de en kabiliyetlisi ve kıymetlisidir. Cesur ve atılgan olmalarının yanında, sahiplerine son derece itaatkardır da. Koş deyince dolu dizgin, dörtnala koşar; yürü deyince aheste yürür, dur deyince de durur. Nereye yönlendirirse oraya gider. Her durumda sahibini memnun etmeye çalışır. Yorgunluğa aldırmadan, kendini çatlatmak pahasına da olsa, olanca gayret ve kuvvetini itaat uğruna sarf eder.

Artık hemen hepsi ehli olsalar da, Amerikan bozkırlarında “Mustang” ve Altay dağlarının her iki yanındaki açık arazilerde “Prezevalski” denen atlar hâlâ vahşidir.

Atlar da, çoğu hayvan türü gibi aileler hâlinde dolaşır. Erkek ata aygır, dişi ata kısrak ve yavru ata da tay denir. Ailelerin başında da bir aygır olan şef at vardır. Şef at; ailenin nereye gideceğine, nerede mola vereceğine ve nereye yerleşeceğine karar verir. Diğer atlar onun sözünden çıkmaz. Şef ata tam bağlılık söz konusudur ki; bu olmazsa aile olmaz zaten. Ailedeki kısraklar tayların eğitim ve bakımlarından sorumludur. Yani onlarda da yavruyu anne yetiştirir.

Atlar, ilk paragrafta yazdığımız özelliklerinden dolayı insanların bir numaralı tercihi olmuştur. Üstelik fiyatından bir şey kaybetmez. Hâlâ safkan bir ata bir Mercedes fiyatı biçilebiliyor. Atalarımız attan pek inmeselerle de biz atlara epeyce uzağız. Dolayısıyla onlarla ilgili fazla bir bilgimiz de yok. Ama özellikle vahşi atların bulunduğu bölgelerde atçılık yaygın bir meslek. Bu yüzden buralarda at ehlileştirmeler de daha büyük bir önem arzediyor. Atları bazen birey birey bazen de bütün bir aile olarak ehlileştiriyorlar.

Atların aile olarak ehlileştirilmesi birey birey ehlileştirilmesine nazaran daha nadirdir. Zira bir at ailesini yakalamak öyle kolay bir iş değildir. Aileyi ehlileştirmek isteyen bir kişi önce şef atı, ardından ailenin kalanını ehlileştirir. İşte bir at ailesini ehlileştirmek için yapmanız gerekenler:

Öncelikle şef atı, etrafı yine çitlerle çevrili ayrı bir yere koyun. Çitin etrafında biraz turlayın. Sonra içeri girin ve bir süre yakınlarda dolanın. Mırıldanarak, onunla konuşarak… Duyabileceği yükseklikte… Eğer tek taraflı muhabbet hoşunuza gitmezse yüksek sesle kitap okuyun. Onunla konuşacaksanız adını kullanın. Bu şekilde ona varlığınızı alıştırın.

Onun civarındayken sakın arkanızı ona tamamen dönmeyin. Bu güvenli bir durum değil. Ata yavaşça yaklaşın. O da size yaklaşıyorsa bu sizi tanımak istediği anlamına gelir. Hiç acele etmeden iyice yaklaşın. Ani hareketler onu korkutur ve uzaklaştırır. Eğer siz yaklaşırken sizden kaçmaya hazırlandığını görürseniz, durun ve geri dönün. Ailedeki taylar insanlardan kaçmayı çabucak öğrenecektir.

Eğer at kaçmaz ve yaklaşmanıza izin verirse yaklaşın. Hareketleriniz ve vücut diliniz agresif olmasın. Yavaş hareket edin. Direk göz temaslarından kaçının. Yaklaşınca hemen yüzünü okşamaya kalkmayın. Önce omuz ve boyun bölgelerini okşayın. Bu da güvenlik için. Bir atı omzundan ya da boynundan itebilirsiniz. Aynı zamanda bu pozisyondayken; bir ısırıktan, tekmeden ya da tepmeden kaçabilirsiniz. Daha sonra yüzünü okşayabilirsiniz. Ama eliniz çok yavaş ve hafif olmalı. Yoksa onu incitebilirsiniz. Bir de, elinizi atın ağzından mümkün olduğunca uzak tutun. Sizi tehdit gördüğü an kapabilir.

Hiç ama hiç acele etmeyin. Gerekirse o şekilde dakikalarca durun. Size tamamen alıştığını hissettiğiniz anda semeri atın sırtına vurun. İlk başlarda bu ona çok garip gelecek. Hatta üzerinden atmaya çalışacaktır. Ama bir süre sonra bu çabadan vazgeçecektir. Siz de onu alıp ailenin diğer fertlerinin yanına götürün. Ehlileştirme işine ertesi gün devam edin. Bırakın şef at o geceyi semeriyle geçirsin ve semere alışsın. Bir yandan da diğer aile fertleri şefin sırtındaki semere aşina olacaklardır.

Ertesi gün, şef atı yine aileden ayrı bir yere alın. Kısa bir yaklaşma faslından sonra yanına iyice yanaşın. Bu fasıl bir önceki güne göre çok daha kısa olacaktır. Bir fırsatını bulduğunuz an atın sırtına atlayın. Ama yarım oturun. Yani tek ayağınızın üzerinde ata yaslı bir şekilde durun. At koşturacak. Belki birazcık hoplayacak, ama buna da alışacaktır. Yarım oturmanız, at ağırlığınıza “yavaş yavaş” ve dolayısıyla daha kolay alışsın diyedir.

Ona seveceğini düşündüğünüz elma, havuç gibi yiyecekleri kendi ellerinizle yedirin. Böylece sizi sever ve size bağlanır. Yaptırımlarınızı kabul etmeye başlar. Bunun sonucunda ona gemi takabilirsiniz. Bu da garip gelecektir. Onun için seri bir şekilde ve atı incitmeden takmalısınız. Siz yaptığınız için fazla yadırgamadan alışacaktır. Daha sonra üzerine tam oturun. Bir süre ağırlığınıza alışmasını bekleyin. Biraz yürütmeyi deneyin. Hızını yavaş yavaş arttırın. İlk günden dört nala koşturmaya çalışmayın. Hafif bir tempoda koşturun ki; siz onu kontrol etmeye alışırsınız, o da kontrol edilmeye ve sırtında siz varken koşmaya alışır. Çit içindeki kısa süreli bir turdan sonra, onu ailesinin yanına götürün ve onların arasında sürün. Onlar da bu duruma alışacaklardır.

Şef atın ehlileştirilmesinden sonra ailedeki diğer atların eğitimi çok daha kolay olacaktır. Çünkü onların şeflerinin size tabi olduğunu gördüler. Yukarıdaki işlemleri yaparak onları da ehlileştirin. Üstelik onları, şef atta olduğu gibi tek başına aileden ayırmaya gerek olmayacaktır. Yine de bütün ailenin tamamen ehlileşmesi haftalarınızı alacaktır. İşlemlerin acele olmaması şarttır.

Şunu da unutmayın: Atlara karşı sesiniz rahatlatıcı ve sakin bir tonda olmalı. Sesinizle; huzuru özdeşleştirmeleri gerekiyor, korkuyu değil.

Şimdi atınızı dilediğiniz gibi koşturarak hayatın tadını çıkarabilirsiniz: